Historia

Gmina Gizałki powstała w styczniu 1973 r. w wyniku kolejnej reformy administracyjnej z połączenia wcześniej istniejącej Gromady Gizałki i Gromady Białobłoty. Miejscowości tworzące Gminę Gizałki mają zróżnicowaną genezę i historię. Nad Prosną leżą ,,stare” wsie - lokowane jeszcze w średniowieczu. Najstarsze znane zapiski dotyczą Szymanowic (1250), Gizałek (1283) i Czołnochowa (1328). W nieco późniejszym okresie należy szukać początków takich wsi jak: Nowa Wieś Szymanowska, Tomice, Ruda Wieczyńska, Obory, Toporów, Wronów. Większość miejscowości tworzących Gminę Gizałki, szczególnie tych z jej centralnej i wschodniej części, ma jednak stosunkowo krótką historię. W II połowie XVIII w. oraz w początkach XIX w. miały tam miejsce lokacje związane z tzw. osadnictwem olęderskim, następowało zagospodarowanie rozległych obszarów leśnych, zwanych niegdyś Puszczą Pyzdrską. Miejscowości olęderskie powstające z inicjatywy lokalnych feudałów (Stadnicki, Sęp-Szarzyński, Gliszczyński), zakładane były przez przybywających tu ,,za chlebem” kolonistów niemieckich i przy współudziale ludności polskiej. Powstały wtedy: Orlina Duża i Orlina Mała (1784 r.), Białobłoty (1787 r.), Kolonia Obory (p.1789 r.) Wierzchy (p. 1789 r.), Studzianka (p.1793 r.), Świerczyna (p.1793 r.), Kolonia Ostrowska (p.1825 r.). W XIX w. swe początki miały jeszcze: Leszczyca, Gizałki Las (dawniej Alfredów ), Dziewiń Duży i Biała Królikowska (1862-1870 r.), zaś w XX w. na obszarze Białobłot nastąpiło formalne wyodrębnienie Krzyżówki.

  • Ruiny domu z rudy darniowej
    "Żelazny" dom
  • Ruiny chaty glinianej
    Leśny zakątek

Tereny dzisiejszej Gminy Gizałki na przestrzeni wieków zmieniały przynależność administracyjną. Do czasów rozbiorów Polski obszary te należały do województwa kaliskiego oraz powiatów: kaliskiego i konińskiego, a od 1793 r. do 1806 r. znajdowały się w zaborze pruskim, od 1807 r. do 1813 r. w Księstwie Warszawskim, zaś w latach 1815-1914 w zaborze rosyjskim (najpierw w powiecie konińskim, a od 1867 r. w powiecie słupeckim). Od sierpnia 1914 r. do listopada 1918 r. oraz od września 1939 r. do stycznia 1945 r. były pod okupacją niemiecką.

Na obszarze Gminy Gizałki znajdują się 4 cmentarze ewangelickie: w Orlinie Dużej, Białobłotach, Kolonii Obory i Wierzchach. Są to pozostałości po dawnych mieszkańcach - niemieckich ewangelikach.

Otoczone dużymi kompleksami leśnymi miejscowości Gminy Gizałki były w przeszłości miejscami ukrywania się i działalności licznych oddziałów partyzanckich: w czasie powstania styczniowego w rejonie obozowały oddziały gen. Edmunda Taczanowskiego.

  • ruiny cmentarza
    Cmentarz ewangelicki w Orlinie Dużej
  • Zabytkowy nagrobek
    Grób Powstańców Styczniowych