GminaGizałki

Warto zobaczyć w gminie Gizałki

Co ciekawego może odkryć Turysta spragniony odpoczynku od wielkomiejskiego zgiełku w gminie Gizałki? Nieskażone lasy, wodę i powietrze, niezwykłe bogactwo roślin i zwierząt. Oto główne walory naszego regionu.

Gizalskie lasy słyną z obfitości grzybów i jagód. Od wiosny do jesieni miejscowości Wierzchy, Białobłoty, Leszczyca, Orlina, Dziewiń Duży przyciągają grzybiarzy. Wabi ich bogactwo prawdziwków i podgrzybków. Gmina Gizałki należy do terenów, które odwiedzają polscy i zagraniczni myśliwi. W łowiskach można spotkać zające, bażanty i sarny oraz wiele gatunków ptactwa wodnego. Lasy dają schronienie jeleniom, sarnom, dzikom i lisom.

Wjeżdżając do gminy Gizałki od wschodniej strony możemy zobaczyć mozaikę pól, łąk i lasów porastających ubogie i piaszczyste grunty na podłożu gliny zwałowej. Nieprzepuszczalne, gliniaste podłoże powoduje, że poziom wód gruntowych jest tu wysoki, stąd liczne zabagnienia oraz bogata sieć rowów i kanałów melioracyjnych wijących się wśród suchych i piaszczystych wydm. 

Piaszczyste wydmy, bagna i torfowiska, a także rozlewisko, które porośnięte jest trzcinami, pałkami wodnymi, sitowiem, tatarakiem możemy zobaczyć w miejscowości Białobłoty i jej okolicy. Na terenach tych gromadzi się ptactwo wodne: dzikie kaczki, gęsi, żurawie, łabędzie. Na podmokłych łąkach często goszczą bociany, które mają tam kilka swoich gniazd.

Dodatkowe atrakcje Białobłot to pracownia nieżyjącego już poety Mariana Cezarego Abramowicza, która mieści się w Szkole Podstawowej w Białobłotach oraz głaz-pomnik poświęcony radziecko-polskim zwiadowcom działającym w okolicznych lasach pod koniec II wojny światowej (przed budynkiem Szkoły Podstawowej w Białobłotach). 

Kierując się w stronę Gizałek drogą wojewódzką nr 443 przejeżdżamy przez miejscowość Orlina Duża, w której znajduje się cmentarz poniemiecki, cudem jakby ocalały z kataklizmu, otoczony murem z rudy darniowej. Nieopodal znajduje się kaplica ewangelicka – pastorówka, której powstanie szacowane jest na okres przed 1841 r.  W roku 1992 spłonęło na tych terenach ok. 750 ha lasów. W miejscu wydarzeń ustawiono głaz-pomnik upamiętniający te wydarzenia. Wybudowano również leśny zbiornik przeciwpożarowy.

Jadąc dalej tą trasą możemy spotkać budynki z rudy darniowej, obecnie znajdujące się w różnym stanie. Budynki te znajdują się w miejscowościach: Orlina, Wronów, Kolonia Ostrowska, Toporów, Kolonia Obory, Krzyżówka, Świerczyna, a także w Wierzchach, Gizałkach, Leszczycy, Szymanowicach, Rudzie Wieczyńskiej.

Elewacje z darniowej rudy żelaza przyciągają uwagę swym oryginalnym urokiem i stanowią rozpoznawalny atrybut obszaru. Złoża tej kopaliny na tych terenach były bogate. Darniowa ruda żelaza jako materiał budowlany stosowana była nie tylko do budowy domów i budynków gospodarczych. Wykorzystywana była również jako budulec kaplic i ogrodzeń cmentarnych. Ruda wykopywana była spod trawy z głębokości ok. 30 cm za pomocą prostych narzędzi: szpadli, łomów, lin, drągów, z wykorzystaniem koni lub niegdyś wołów czy krów. Żelazną skałę obrabiano ręcznie za pomocą niewielkich siekierek, co potęguje kunszt wykonania budowli z rudy. Dzięki właściwościom izolacyjnym chroniła przed wilgocią.

We wsi Kolonia Obory (5 km na wschód od Gizałek i 300 m na prawo od szosy do Konina) przy jednym z samotnych gospodarstw (nr 48) rośnie piękny okaz dębu o obwodzie 550 cm. W okolicy dawnej szkoły stoi drewniany krzyż upamiętniający istniejący we wsi kościół ewangelicki, zburzony w latach 60. XX wieku.

We Wronowie zachował się wiatrak datowany na połowę XIX w., który został przerobiony na elektryczny, stąd brak na nim śmigieł.

Studzianka to najmniejsza miejscowość w gminie Gizałki. W malowniczej scenerii zobaczyć można przydrożną figurę Matki Boskiej.

W Świerczynie znajduje się wybudowana w latach 1937-1938 kaplica katolicka, a przy drodze do Wierzchów wykonany z gliny i rudy darniowej zabytkowy budynek mieszkalny. 

W Wierzchach zachowały się pozostałości po cmentarzu ewangelickim - betonowe nagrobki z okresu międzywojennego. Rosną tu też lipy o obwodach do 400 cm. Znajduje się tutaj również pierwsza w Polsce odkrywka darniowej rudy żelaza.

Przy granicy Wierzchów z Leszczycą zlokalizowany jest się wiatrak wybudowany około 1850 r., przebudowany w latach 90. ubiegłego wieku.

Pośrodku najstarszej miejscowości gminy - Szymanowic - wznosi się kościół, zbudowany (wg daty na wieży) w 1881 r. Na ścianie zewnętrznej obok wejścia umieszczono tablice ku czci 19 parafian, którzy stracili życie w latach 1918-1920. W jednonawowym wnętrzu eklektycznego kościoła, krytym sklepieniem kolebkowym w prezbiterium i stropem w nawie, znajdują się 3 ołtarze neoklasyczne. W sąsiedztwie znajduje się piętrowa plebania z poł. XIX w. Teren otoczony jest zabytkowym płotem. Obok kościoła rozciąga się park z aleją i szpalerami kasztanowcowymi. W sąsiedztwie parku umieszczona jest figurka Matki Boskiej wybudowana w latach 30-stych XX w., odnowiona po wojnie.

Przy wyjeździe ze wsi w kierunku Gizałek rośnie dąb o obwodzie 330 cm. Na cmentarzu parafialnym (przy drodze z Szymanowic do Leszczycy) obok kapliczki znajduje się symboliczna mogiła powstańców z 1863 r. Rosną tam też dęby o obwodach 340 i 350 cm oraz wiele innych starych drzew - pomników przyrody.

W zachodniej części gminy Gizałki, po prawej stronie rzeki Prosny, gdzie pozostały niewielkie fragmenty starorzecza, leży miejscowość Czołnochów, sąsiadująca z Robakowem należącym do gminy Czermin. Granicą oddzielającą te dwie miejscowości jest rzeka Prosna, na której w 1918 r. wybudowano drewniany most. Most służył mieszkańcom do 1939 r., kiedy to w czasie II wojny światowej został spalony. Obecnie widać jeszcze pozostałości (tzw. pale), które wystają po prawej stronie rzeki. Most odbudowano w 1941 r. W środku wsi zachował się budynek młyna parowego z początku XX w., który kiedyś służył okolicznym mieszkańcom.

W Szkole Podstawowej w Tomicach znajduje się Izba Pamięci poświęcona żołnierzom Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich - obrońców Tobruku. Przechowywane są w niej pamiątki przekazane przez Tobrukczyków i ich rodziny: publikacje, zdjęcia, dokumenty, korespondencja, medale, odznaczenia, pamiątki rodzinne, przedmioty codziennego użytku z czasów wojny. W Tomicach znajduje się również Gminne Centrum Kultury, w którym odbywa się wiele imprez i inicjatyw kulturalnych oraz filia biblioteki publicznej.

W roku 1967 r. z inicjatywy rolników utworzona została Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Nowej Wsi, która istnieje po dzień dzisiejszy. Na terenie Nowej Wsi znajduje się również restauracja. Po przeciwnej stronie zlokalizowany jest plac sportowo-rekreacyjny, na którym odbywają się masowe imprezy kulturalne i sportowe organizowane przez gminę i kluby sportowe. Łagodnie snujący się nurt rzeki, jej szerokie i płytkie koryto oraz pokryte trawą brzegi sprawiają, iż jest to idealne miejsce do wypoczynku. W Nowej Wsi kończy się szlak kajakowy na rzece Prośnie, mający początek w miejscowości Bogusław (gmina Gołuchów).

W miejscowości Obory zobaczyć można pozostałości po usytuowanym tam w dawnych czasach dworze - "ośmiorak” z końca XIX wieku oraz park z kilkusetletnim drzewostanem.

W Rudzie Wieczyńskiej znajduje się jeden z trzech mostów na rzece Prośnie. Między innymi przez ten most wiedzie malownicza nadprośniańska trasa nordic-walking, biegnąca z Gizałek, przez Rudę Wieczyńską i Nową Wieś.

Miejscowość Gizałki - siedziba gminy - leży na skrzyżowaniu dwóch dróg wojewódzkich nr 443 Jarocin - Konin i nr 422 Kalisz - Września. W Szkole Podstawowej w Gizałkach znajduje się kącik oraz tablica patrona szkoły – Ojca św. Jana Pawła II. W Gizałkach funkcjonuje również Biblioteka Publiczna. Przy Placu 3 Maja rośnie okazały pomnik przyrody – dąb szypułkowy.

Z pewnością turysta wyjedzie z Gminy Gizałki zadowolony z chwil spędzonych wśród lasów, malowniczych pejzaży oraz ciekawych historii. Każdy znajdzie tu coś dla siebie – zarówno poszukujący spokoju i wypoczynku, jak również zwolennicy aktywnego spędzania czasu wolnego. 

Zapraszamy!